Jonathan Moore

Analiza i interpretacja wypowiedzi Martina Heideggera „język jest domostwem bycia”

 

STRESZCZENIE

Celem niniejszego artykułu jest analiza i interpretacja sensu oraz znaczenia powyższej wypowiedzi sławnego niemieckiego filozofa Martina Heideggera, który uważany jest za jednego z najważniejszych i najbardziej wpływowych filozofów XX wieku. W pierwszej kolejności Heidegger zajmował się zagadnieniami z zakresu egzystencjalizmu, fenomenologii oraz hermeneutyki. Zanim przeanalizujemy wymieniony wyżej cytat, konieczne jest zdefiniowanie tych trzech gałęzi filozofii.

 

WPROWADZENIE

Termin hermeneutyka odnosi się do zapoczątkowanej już w starożytnej Grecji sztuki interpretacji tekstów literackich, podczas gdy fenomenologia i egzystencjalizm są dwudziestowiecznymi kierunkami filozoficznymi. W naszym naturalnym nastawieniu posiadamy pewne założenia, domysły, teorie i spekulacje na temat świata, a fenomenologia nawołuje do ich odrzucenia, aby przyjrzeć się światu takim, jakim się on jawi. Jednym z głównych twórców tego kierunku filozoficznego był niemiecki matematyk i filozof Edmund Husserl, a filozofia Heideggera w znacznym stopniu opiera się na jego pracy.

Natomiast egzystencjalizm zajmuje się życiem ludzkim i jego istnieniem w kontekście wyborów moralnych oraz ról życiowych, a także miejscem, w którym człowiek się znajduje. W takim świetle można wywnioskować, że wypowiedź „Sprache ist das Haus des Seins” (język jest domostwem bycia) dotyczy przede wszystkim przestrzennego aspektu egzystencjalizmu, a w mniejszym stopniu fenomenologii.

 

CZYM JEST JĘZYK?

Od niepamiętnych czasów język jest ludzkim narzędziem komunikacyjnym, jednoczącym, a jednocześnie mogącym dzielić ludzi. Niemniej jednak Heidegger zamierzał opisać, czym jest język poza samym środkiem komunikacji.

 

ZAPRZECZENIE BŁĘDNEMU PRZEKONANIU

Na pierwszy rzut oka można odnieść wrażenie, że istnienie i używanie danego języka lub gwary regionalnej jest wskaźnikiem pochodzenia oraz domostwa danego człowieka. Niemniej jednak Heidegger kategorycznie zaprzeczył, że wypowiedź „język jest domostwem bycia” odnosi się do jakiegoś konkretnego miasta, kraju czy regionu pochodzenia.

 

MOMENT PRAWDY

Zgodnie z teorią Heideggera każda prawda występująca w ramach danej dziedziny, takiej jak np. nauki, sztuki czy techniki, jest wydarzeniem językowym. Innymi słowy, wydarzenie prawdy dorównuje wydarzeniu języka. Głównym elementem koncepcji Heideggera nie jest więc założenie łańcucha zdań, z których można wyprowadzić prawdę zgodnie z regułami logiki, lecz stosunek języka do bycia. W języku świat wyraża się zgodnie z odpowiednim doświadczeniem istoty ludzkiej.

 

JĘZYK OTWIERA ŚWIAT

Heidegger uważał, że język pełni funkcję otwierania świata, co dostrzegał szczególnie w dziedzinie poezji. Tak jak przedmiot otwiera świat, dając człowiekowi mieszkanie, tak samo odnosi się to do języka, szczególnie języka poetyckiego i fachowego. W niekalkulacyjnym języku poezji dotyka się egzystencji jako całości. Język jest miejscem, w którym uobecnia się byt. O ile język pojmuje się jako miejsce, bycie niejako w nim „zamieszkuje”.

 

STOSUNEK DO BYTU I JEGO BYCIA

Głównym elementem Heideggerowskiej koncepcji języka nie jest więc założenie łańcucha zdań, z których można wyprowadzić prawdę zgodnie z regułami logiki, lecz jego stosunek do bytu i jego bycia. Poprzez język świat wyraża się, według Heideggera, zgodnie z odpowiednim doświadczeniem istoty ludzkiej. Dodatkowo stwierdził, że w filozofii twierdzeń nigdy nie można udowodnić prawdy. Nie chodzi tu o to, że nie ma najwyższych zdań, z których można by wyprowadzić inne, ale dlatego, że wcale nie „zdania” są prawdą ani to, o czym mówią. To stanowisko było sprzeczne z tradycjami filozoficznymi.

 

RELACJE

Heidegger również twierdził, że poezja nie wypowiada się na temat poszczególnych rzeczy, lecz skupia się na ich relacjach. Jako przykład wyjaśnia, że o darze i dzbanie można myśleć tylko przez pryzmat ich wzajemnych relacji, a nie samych siebie. Poruszając kwestię relacji, która znajduje się przed rzeczami indywidualnymi, poezja ustanawia świat jako całość relacji, która poprzedza rzeczy indywidualne. Poprzez założenie świata poezja daje nawet śmiertelnikom jakieś mieszkanie. Niemniej jednak poezja pozostaje zależna od języka.

 

CZYNNIK LUDZKI

Wypowiedź Heideggera mogła mieć również ukryte znaczenie. Stwierdzając, że język jest domostwem bycia, filozof mógł mieć na myśli to, że język jest niepodważalnym dowodem istnienia danego człowieka. Inaczej mówiąc: loquor, ergo sum (mówię, więc jestem), a skoro jestem, to istnieję.

Dodatkowo można zauważyć, że zdolność przeciętnego człowieka do używania wyraźnego języka zarówno w mowie, jak i w piśmie, jest istotną częścią jego tożsamości, odróżniającą go od reszty królestwa zwierząt. W ostatecznym rozrachunku tożsamość jest nierozerwalnie związana z byciem.

 

WPŁYW DOMU NA CZŁOWIEKA

Ponadto, dom lub domostwo danej osoby może wpływać na jej osobowość, światopogląd i podejście do życia. W wielu przypadkach osobowość człowieka zależy w pewnym stopniu od jego wychowania oraz od środowiska, w którym dorasta. Kiedy człowiek wchodzi do nowego świata, np. do dziedziny poezji, świat ten staje się jego nowym domostwem, co poszerza jego umysł i formuje jego charakter. W obydwu sytuacjach język odgrywa istotną rolę.

 

PODSUMOWANIE

Podsumowując, można stwierdzić, że Heidegger z różnych powodów określił język jako domostwo bycia. Filozof otwarcie zadeklarował, że ta wypowiedź nie ma nic wspólnego z konkretną miejscowością, lecz odnosi się do otwierania danego świata - np. dziedziny poezji jako miejsca, w którym uobecnia się byt. Ponadto, każda prawda, która występuje w ramach danej dziedziny, takiej jak np. nauki, sztuki czy techniki, jest według Heideggera wydarzeniem językowym.

Czytając między wierszami, można również dojść do wniosku, że język jest dowodem tożsamości danego człowieka, a zarazem jego istnienia, a także odróżnia rasę ludzką od wszystkich innych istot żywych. Dodatkowo istnieje możliwość, że Heidegger podświadomie odnosi się do tego, że język odgrywa istotną rolę w wychowaniu, wykształceniu oraz w rozwoju zawodowym człowieka. Wszystkie powyższe procesy bezpośrednio wpływają na to, kim człowiek jest, i odbywają się w określonych światach lub dziedzinach, które Heidegger określił jako domostwa.

 

Wołomin, 2025

 

copyright Jonathan Moore